Op donderdag 3 juni 2021 vond de eerste webinar in het kader van het DGZ PRRS-programma plaats. Hans Nauwynck, professor Virologie aan de faculteit Dierengeneeskunde van UGent en Wouter Deley, dierenarts bij Hypor, gaven beiden een toelichting over het virus en de aanpak ervan. De regiodierenartsen van DGZ, Caroline Bonckaert en Tamara Vandersmissen, lichtten vervolgens het PRRS-programma toe en lanceerden de ‘PRRS-Foto’. Een samenvatting.
PRRSV verandert continu
Hans Nauwynck, professor Virologie, vertelde over PRRSV: de situatie vroeger, nu en in de toekomst. Want PRRSV beweegt continu.
Wij kennen PRRSV sinds de jaren 90. De voorouder van onze PRRSV komt van ‘achter het ijzeren gordijn’. Daar circuleerde het virus al lang, maar aanvankelijk gaf het geen klinische symptomen. Eind jaren 80, begin jaren 90 veranderde er iets. Het virus begon plots een ander type afweercel te infecteren: een afweercel die zich in de longen en in de baarmoeder van het varken bevindt, met ademhalings- en vruchtbaarheidsproblemen als gevolg. Vandaar de naam PRRSV: porcien reproductief en respiratoir syndroom virus.
Longinfectie
De problemen in de longen worden voornamelijk veroorzaakt door wat prof. Nauwynck ‘PRRSV-Plus’ noemt. Dit betekent dat het niet het PRRS-virus zelf is dat de klinische symptomen veroorzaakt, maar wel andere virussen, bacteriën of zelfs kleine stukjes bacteriewand, namelijk LPS. PRRSV zorgt er immers voor dat de afweercellen ter hoogte van de longen aangetast worden en daardoor krijgen andere kiemen de kans om problemen te veroorzaken.
Baarmoederinfectie
In de baarmoeder slaagt het virus erin om vanuit de bloedbaan van de zeug naar de bloedbaan van de foetus te gaan. Hierbij kan PRRSV ter hoogte van de placenta destructie veroorzaken waardoor de placenta loskomt met de dood van de foetus tot gevolg.
Flanders 13
Enkele jaren geleden werd er op een aantal bedrijven een typisch beeld van griep bij varkens waargenomen. Er werd echter geen griepvirus teruggevonden bij de dieren, maar wel PRRSV. Deze PRRSV-stam bleek er een te zijn die heel vlot kan vermenigvuldigen ter hoogte van de neus. Dit betekende een groot verschil met de oudere Europese stammen die ter hoogte van de neus niet of nauwelijks kunnen vermenigvuldigen. Door op deze manier te evolueren kreeg deze nieuwe stam als voordeel dat hij veel vlotter kan spreiden.
En PRRSV blijft zich aanpassen. Zo werden er in 2020 opnieuw afwijkende symptomen waargenomen bij enkele varkens waarbij enkel PRRSV werd teruggevonden. De dieren vertoonden bloedingen. Nauwynck volgt deze evolutie nauw op. Het lijkt erop dat het gaat om een nieuwe stam die opnieuw een ander soort afweercel kan infecteren, een die zich bevindt in de wanden van de aderen.
Monitoring en geltenmanagement staan centraal in PRRS-controle
Als dierenarts bij Hypor reist Wouter Deley de wereld rond; zo kent hij de PRRS-situatie in verschillende landen. In België mogen we stellen dat de meerderheid van de bedrijven PRRSV-positief is en vaccineert. Als we hieraan iets willen veranderen dan moet er actie ondernomen worden.
Monitor de situatie op je bedrijf
De eerste stap volgens dierenarts Deley is controle: controleer wat er op je eigen bedrijf gaande is. Hebben de dieren antistoffen? Circuleert er PRRS-virus? Zo ja, om welke stam gaat het? De PRRS-Monitors binnen het PRRS-programma zijn een prima hulpmiddel om die eerste stap te verwezenlijken. Op basis van de info die je krijgt via de PRRS-Monitor, kan je op je bedrijf een vaccinatieschema opstellen en bijkomende maatregelen nemen.
Dierenarts Deley benadrukte verder dat het cruciaal is om continu te blijven monitoren. Enkel op die manier kan je de almaar veranderende dynamiek van PRRSV op je bedrijf in beeld brengen en evolueren naar een stabiele situatie. Ook wanneer je bedrijf gestabiliseerd is en je geen problemen hebt, bestaat nog steeds het risico dat er virus passeert.
Koop negatieve gelten aan
Beperk de risico’s door eerst en vooral te focussen op een zeer goede interne bioveiligheid. Maar vergeet ook de externe bioveiligheid niet. Met name organisch materiaal – en dan heeft dierenarts Deley het vooral over sperma en gelten – vormt een groot risico op insleep.
Deley vergeleek de Belgische varkensbedrijven met deze in Noord-Frankrijk. In Noord-Frankrijk hebben de bedrijven een gelijkaardige sanitaire status als onze Belgische bedrijven; ze zijn ook zo goed als allemaal PRRSV-positief. Toch worden in die regio, in tegenstelling tot wat we in België doen, enkel PRRSV-negatieve gelten aangekocht.
De Fransen redeneren immers als volgt: “Quand tu as du noir et tu veux du gris il faut ajouter du blanc”. Hiermee willen ze zeggen dat wanneer je op een positief bedrijf steeds positieve dieren blijft aanleveren, je niet kan verwachten dat er iets verandert. Door negatieve dieren aan te kopen verminder je het risico op insleep van een nieuwe stam.
Goede quarantaine en adaptatie van aangekochte gelten onmisbaar
Wanneer je negatieve dieren binnenbrengt op een positief bedrijf is een goede quarantaine- en adaptatieperiode van zeer groot belang. Een quarantaine duurt minstens 6 weken. Als dierenarts Deley zelf zou mogen kiezen dan laat hij de quarantaine 12 weken duren, met 6 weken quarantaine en 6 weken adaptatie. Maar hij beseft dat dit in de praktijk niet altijd haalbaar is. Dus geeft Deley een voorbeeld van een quarantaineschema gebaseerd op een periode van 6 weken:
Week 1: Gebruik deze periode om de fokgelten te huisvesten in een lege, gereinigde en ontsmette quarantainestal. Controleer de PRRSV-status van de dieren, zo weet je zeker wat je binnenbrengt.
Week 1-2: Dien de vaccinaties toe o.a. voor PRRSV om de immuniteitstatus van de gelten aan te passen aan deze van het bedrijf. Vaccineer vrij vroeg in de quarantaineperiode zodat er voldoende tijd is voor de immuniteitsopbouw.
Week 3-4: Start met de adapatie. Deze stap is onmisbaar. Er circuleren namelijk heel wat kiemen op een varkensbedrijf en je kan niet alles testen en voor alle kiemen vaccineren. Door een zoekbeer of slachtzeugen in contact te brengen met gelten kunnen ze wennen aan de situatie op het bedrijf. Als ze daar slecht op reageren, dan gebeurt dit beter in de quarantaineperiode dan wanneer ze al in productie zijn. Als je een stabiel bedrijf hebt, dan is dat risico niet zo groot en gebeurt er meestal weinig. Worden de gelten toch ziek, verleng dan de quarantaine.
Week 5-6: Test de gelten op PRRSV. Breng dieren die nog PRRSV uitscheiden nooit binnen in een stabiel bedrijf. Bevorder verder het contact tussen de quarantaine en het bedrijf alvorens de gelten te verhuizen naar de zeugenstapel.
PRRS-programma in België
Caroline Bonckaert lichtte het Belgisch PRRS-programma toe. Dat startte in 2015 als een gezondheidsplan voor de varkenshouderij met als doel de diergezondheid en kostenefficiëntie op varkensbedrijven te verbeteren. Aanvankelijk was het plan gericht op PRRSV en PCV2.
Het huidige programma spitst zich volledig toe op PRRSV en heeft als doel PRRS onder controle te krijgen in de Belgische varkenshouderij. Er werd een werkgroep opgericht, die verschillende Gidsen voor Goede Praktijken heeft samengesteld (zie www.sdrp-prrs.be). De gidsen focussen op bioveiligheid en beschrijven een aantal mogelijke bemonsteringschema’s, zowel voor KI-centra als voor berenleveranciers.
Binnen het PRRS-programma wordt gewerkt met een ruim aanbod van PRRS-monitors, die de vinger aan de pols houden op het varkensbedrijf. Elke varkenshouder kan een PRRS-Monitor kiezen die het meest geschikt is voor zijn bedrijf. Als deelnemer aan het programma geniet je voor de laboratoriumanalyses van een tussenkomst vanuit het Sanitair Fonds.
Neem deel aan de PRRS-foto en vul de enquête in
Tamara Vandersmissen stelde de nieuwe PRRS-website voor en lanceerde ook de ‘PRRS-foto’, die een antwoord wil bieden op een hele reeks vragen.
Ben jij ook benieuwd naar de PRRS-situatie in het hele land? Welke diercategorieën worden het vaakst gevaccineerd, bij welke categorieën komen de meeste PRRSV-gerelateerde symptomen voor of welke zijn het vaakst PRRSV serologisch positief? En hoe verhoudt zich dat binnen België? De PRRS-foto heeft als doel om op al deze vragen een antwoord te bieden. En hier hebben wij jouw input voor nodig!
Vul de enquête (13 vragen) in op de website www.sdrp-prrs.be. Zo zorg je er niet alleen voor dat de PRRS-foto voor België zo nauwkeurig mogelijk zal zijn, je komt ook te weten welk type PRRS-manager jij bent.
- Ben jij een Duroc, een ware actieheld die graag onmiddellijk aan de slag gaat?
- Of ben je eerder de Piétrain, de ultieme teamspeler die als geen ander geïnformeerd is over de mogelijkheden van PRRS-aanpak?
- Of ben je een Berkshire, een echte analist die ervan houdt om alles goed te monitoren en perfect weet wat er speelt op het bedrijf?
De presentaties zijn ook terug te vinden op de website www.sdrp-prrs.be.
Tekst: naar Tamara Vandersmissen, varkensdierenarts DGZ – juli 2021
