Interesse in diergezondheid had Bartel Janssens al van jongsaf aan. Met een diploma diergeneeskundige wetenschappen op zak ging hij aan de slag als adviseur dierenartsen in de farmaceutische industrie. Net als de varkenshouderij zelf onderging ook zijn rol als dierenartsadviseur een totale transformatie. “Bij de start van mijn job deelden we nog folders van antibiotica uit. Nu gaan we steeds meer de boer op voor advies op maat.”
Afspreken in brouwerij ‘den Tseut’ in Oost-Eeklo voor een terugblik op zijn carrière. Voor Bartel Janssens, in Vlaanderen jarenlang actief bij het farmaceutisch bedrijf MSD, eerst als Key Account Manager Swine en daarna als IDAL Farm Consultant, vormt het een combinatie van twee belangrijke elementen uit zijn dagdagelijkse leven. Hobbymatig vormen bieren, vooral trappistenbieren, en brouwerijen een belangrijke interesse van Bartel Janssens. Meteen ook een mooie afwisseling met de dagelijkse activiteiten in de varkenshouderij als diergeneeskundig adviseur. Het begon allemaal met zijn diploma in de diergeneeskundige wetenschappen en een diepe wetenschappelijke interesse voor al wat met diergezondheid te maken had. “Met mijn vorming en interesse voor dieren en diergezondheid in het algemeen ben ik eind jaren tachtig in de farmaceutische wereld terechtgekomen’, begint Bartel Janssens.
Van gemengd naar gespecialiseerde praktijk
Waar in het begin nog dierenartsen voor allerhande sectoren, dus zowel kleine huisdieren als varkens en herkauwers, werden bezocht, zette al snel een verregaande specialisatie in. “In het begin had ik twee A4-tjes met gemengde praktijken voor rundvee en varkens te bezoeken maar inmiddels is dat nog een half A4 –tje met gespecialiseerde praktijken in de varkenshouderij. Parallel met de specialisatie in de sector heeft ook de dierenartspraktijk een enorme evolutie doorgemaakt.”
“Ziektebeelden zijn in de loop der jaren veel complexer geworden”
Bartel Janssens ziet in het wijzigende jobprofiel van de dierenarts ook impact van de diergezondheid zelf. “Ziektebeelden zijn in de loop der jaren veel complexer geworden” De dierenartsadviseur wijst op enkele – naar eigen zeggen – ‘smeerlapjes’ zoals PRRS en het circovirus. “Die infecties zorgen dat de hele immuniteit van het varken ondergraven wordt en dat secundaire infecties veel meer impact krijgen. Met de evolutie van die virussen is ook de job van dierenarts mee geëvolueerd en meer gespecialiseerd geworden.”
Vaccinatie omslag in diergeneeskunde
In 1989 was de start van het eradicatieprogramma in het kader van de ziekte van Aujeszky. “Kort daarvoor was ook de echte varkenspest uitgeroeid met behulp van een zoganaamd deletievaccin. Datzelfde type vaccin was ook de basis voor de eradicatie van de ziekte van Aujeszky.” Het traject van de start van de vaccinatie tot het niet meer vaccineren tegen de ziekte van Aujeszky zette uiteindelijk veel meer in gang. “Aujeszky werd op vrij korte tijd uitgeroeid. Na die tijd heeft het preventief vaccineren sneller ingang gevonden.” In de jaren negentig is vervolgens PRRS op de proppen gekomen, tot op de dag van vandaag een trigger voor heel veel varkensziekten. Eerst dook het Amerikaans PRRS-virus op, later het Europees PRRS-virus. “Het terugdringen ging met vallen en opstaan. Vaccineren won net als interne en externe bioveiligheid aan belang in de sector.” Een grote uitbraak van het Circovirus in Frankrijk met twintig tot dertig procent sterfte zette het belang van Circovaccinatie in de verf. Met de preventie van Mycoplasma deed de one-shot-vaccinatie zijn intrede. “In het begin van mijn carrière hadden we vooral folders van antibiotica op zak maar de virussen deden de aandacht verschuiven naar vaccins.”
De impact van antibioticaresistentie voor de humane geneeskunde was toonaangevend in de strijd voor een lager antibioticumgebruik in de varkenshouderij, waar premixen in de voeders eerst nog heel gebruikelijk waren. “De reductie van antibiotica en de start van het reductieprogramma in 2011 zijn echte gamechangers geworden voor de diergeneesmiddelenindustrie, een evolutie die samenviel met de visie rondom complexe varkensziekten.”
Voordeel naaldloos vaccineren
De rol van de dierenarts veranderde in dezelfde tijd met meer en meer inzetten op bedrijfsbegeleiding en preventief in plaats van curatief handelen. “De varkenshouderij is in de loop der jaren veel complexer geworden met grotere bedrijven en veel meer papierwerk”, vertelt Bartel Janssens. “Vroeger was het een landbouwerskoppel dat de werkzaamheden rond zette, nu zijn de varkenshouders veel meer managers geworden met personeel om het werk rond te zetten. Dat werken met meer mensen is vaak een bijkomende uitdaging.” Intradermaal en naaldloos vaccineren vormen een goed antwoord in dat geval. Met de techniek wordt een heel kleine hoeveelheid vaccin in de huid in plaats van in de spieren geïnjecteerd. “We zijn in 2003 in Europa gestart met het vermarkten van de eerste toestellen voor naaldloos intradermaal vaccineren. Vanaf 2014 hebben we talloze mensen in België opgeleid om de techniek goed toe te passen”, geeft Janssens één van zijn stokpaardjes aan. Het was een radicale ommekeer in vaccineren. “Het is een heel andere manier van werken. Bij goed toepassen injecteer je een kleiner volume met eenzelfde effect. De big heeft minder last van stress, minder terugslag in groei, gaat meteen terug aan het eten en sommige varkenshouders durven de vaccinatie in dezelfde werkgang als het spenen toe te passen. Dat zijn verschillende winsten.” Naaldloos betekent ook minder verspreiding van ziekte via een naald. “Je verhindert dat het virus door het bedrijf gaat wat meteen weer winst is in bioveiligheid.”
Bartel Janssens maakte ook de overgang mee van veel bedrijven naar een meerwekensysteem. Het meerwekensysteem groeide in de loop der jaren uit tot het belangrijkste managementsysteem op varkensbedrijven. Van drie naar vier weken en inmiddels komt het driewekensysteem opnieuw wat meer in de belangstelling, ervaart Bartel Janssens. “Daar zit altijd al beweging in. Varkenshouders zoeken altijd naar een combinatie die haalbaar blijft voor het bedrijf en goed past voor de varkenshouderij en een optimaal rendement.” Daarbij komt dat de varkenshouderij terugkijkt op een aantal moeilijke jaren. “Je voelt dat het economisch klimaat weer wat meer ademruimte geeft aan de bedrijven. Een tijd terug was bedrijfsopvolging echt in vraag gesteld. De onrust is er nog steeds met het PAS-decreet maar er is nu weer goesting in de sector en je ziet jonge boeren starten.”
Het geeft meteen een element weer dat Bartel Janssens zo bewondert in het ondernemerschap: de veerkracht van de sector. “Ik heb varkenshouders echt diep zien zitten maar later toch ook weer zien opstaan. Ondanks dat bedrijfsleiders in landbouw soms erg moeilijke tijden hebben, gaan ze toch door. Die veerkracht heb ik altijd weer bewonderd. Door de jaren heen heb ik ook gemerkt dat de toekomst ook ligt bij die bedrijven die de weerbaarheid en de veerkracht hebben om door te gaan. Als erfbetreder kan je daar een enorme rol in spelen.”
Partnership tussen toeleveranciers
Varkenshouders en veehouders in het algemeen werken enorm veel uren en in een veranderende context worden ook steeds meer uren achter de computer besteed. En ook die uren lonen vaak, merkt Bartel Janssens in de praktijk. Net als het bewustzijn rondom het productietraject, in de markt zichtbaar met een stijgend aantal labels in de winkelrekken. Ook in het traject van labels en lastenboeken gaat de dierenarts steeds vaker een rol spelen voor de borging van de diergezondheid. “Het resultaat van die pragmatische benadering is dat er in de praktijk veel meer partnership ontstaat op de bedrijven. De boer, de dierenarts, de voerleverancier en de leverancier van het fokmateriaal, de zeugen, het hangt allemaal aan elkaar.” Het is een logische stap, zo vindt Bartel Janssens nog. “Een goede zeug, goed voeder, een goede verzorging, het hangt allemaal aan elkaar vast.” Maar ook de bioveiligheid verdient een blijvende aandacht. “De vanzelfsprekendheid van bioveiligheid moet nog omhoog. Houd het simpel. Pas als het eenvoudig is en je er niet meer bij moet nadenken, dan wordt het ook daadwerkelijk goed toegepast.”
Aan de top van de varkenshouderij is de honger naar nieuwigheden altijd groot. Bedrijven willen vooruit en zoeken naar meer en beter. “Telkens weer draait het om dezelfde vragen en dezelfde uitdagingen. Varkenshouderij is een heel dynamische sector, ik vergelijk het graag met topsport. Topsporters worden ook intens en op het hoogste niveau begeleid.” Arbeidsvreugde is daarbij een andere belangrijke factor om dat hoge niveau vast te houden. “Het idee van vanzelfsprekendheid is belangrijk voor de intrinsieke motivatie. Dan wordt een taak altijd goed uitgevoerd. Om dat samen met de dierenarts en varkenshouder te ontdekken, dat is ook altijd mijn drive geweest.” In zijn aankomende pensioen gaat Bartel zich zeker en vast wat meer toeleggen op zijn hobby en tijd doorbrengen met zijn familie. “Maar de varkens blijven me nauw aan het hart. We zoeken een goede opvolger die ik graag nog opleid en inwerk.”
Tekst en beeld: Annelies Debergh
Je hebt zojuist een artikel uit vakblad Varkensbedrijf gelezen
Wil je vaker én meer van zulke artikelen lezen?
Met een abonnement op vakblad Varkensbedrijf ontvang je het laatste nieuws. Iedere editie heeft een nieuw, toepasselijk thema wat aansluit op de huidige praktijk. De uitgebreide bedrijfsreportages geven daarnaast een goed beeld van de sector. In deze reportages maak je kennis met ervaringen, toekomstvisies, vakmanschap en management van mede-varkenshouders.
Shop hier direct een jaarabonnement op de website.