Neemt drugsproductie in landbouwgebied toe of lijkt dat alleen maar zo?

Begin november werd er in Bekkevoort (Vlaams-Brabant) een drugslaboratorium ontdekt, samen met negenhonderd verwaarloosde varkens. Vijf mensen, waaronder de varkenshouder, werden opgepakt. Neemt drugsproductie in landbouwgebied toe, of lijkt dat alleen maar zo? En zijn landbouwbedrijven de favoriete plek geworden voor criminelen die drugs willen produceren?

Weinig cijfermateriaal rondom drugsproductie in landbouwgebied

Het blijkt moeilijk om exacte cijfers te krijgen over het aantal drugslabo’s en cannabisplantages op (voormalige) landbouwbedrijven. Drugscriminelen werken natuurlijk het liefst in afgelegen gebieden met weinig pottenkijkers. Aan die voorwaarde voldoet het buitengebied zeker. Uit een Nederlands onderzoek van TwynstraGudde in opdracht van het ZLTO en ATO, uitgevoerd in 2020, blijkt dat het bij het vaststellen van een drugslabo of cannabisplantage meestal niet gaat om actieve boeren en tuinders. De locatie in Bekkevoort lijkt dus eerder de uitzondering dan de regel.

Drugslocaties melden

De vraag is ook wie deze locaties zal melden, wanneer er een vermoeden is. Hetzelfde onderzoek concludeert namelijk dat de relatie tussen landbouwers en ordehandhavers niet al te best is. Zo zou er laks opgetreden worden wanneer landbouwers zelf een aangifte van diefstal van landbouwgereedschap doen, waardoor zij het vertrouwen in deze diensten verliezen.

Het onderzoek pleit dan ook voor een daadkrachtige overheid die snel tot actie overgaat. Landbouwers geven ook aan dat er een zekere achterdocht is met betrekking tot politie- en overheidsdiensten. Ze krijgen immers al zo veel controleurs op hun erf dat ze er de buik van vol hebben. Bovendien vrezen ze vergeldingsacties van de criminelen wanneer ze toch iets zouden melden.

Zorgen over impact van drugsproductie in landbouwgebied

Dat dit ook anoniem op een veilige manier kan, weten vele landbouwers niet. Redenen om wel te melden, komen naar voor in een onderzoek uit 2023 van de studenten van de Thomas More hogeschool. Zo maken landbouwers zich zorgen over de impact die drugsactiviteiten op hun bedrijf kunnen hebben. Gedumpt drugsafval kan bijvoorbeeld hun land en gewassen contamineren. Deze stoffen kunnen in het voeder en vervolgens in hun dieren terechtkomen.

Dat hun landbouwproducten voor een bepaalde periode niet in de markt zouden kunnen gezet worden, boezemt de landbouwers angst in. Vermits heel wat boerderijen familiebedrijven zijn, wil de boer niet diegene zijn die het bedrijf in de problemen brengt door niet te melden.

Anoniem meldpunt voor drugsproductie

Melden kan dus ook anoniem. Zo hebben zowel de provincie Antwerpen, Limburg als Vlaams-Brabant sinds twee jaar een anoniem meldpunt voor drugsproductie: drugsplantageontdekt.be (Antwerpen), anoniemdrugsmeldpuntlimburg.be en anoniemdrugsmeldpuntvlaamsbrabant.be. Iedereen kan er anoniem terecht wanneer hij of zij denkt dat er een cannabisplantage of een drugslabo op een bepaalde locatie aanwezig is. Ook (vermoeden van) gedumpt drugsafval, bijvoorbeeld onder de vorm van IBC’s of blauwe tonnen, kan je er anoniem melden.

Heel wat drugsproductie in landbouwgebied nog onder de radar

De politiediensten en het openbaar ministerie rekenen dus steeds meer op individuele burgers die iets ongewoons opmerken en dit anoniem melden. Zo hoopt de overheid het ‘dark number’, het aantal locaties dat niet opgemerkt wordt en dus onbestraft geëxploiteerd kan worden, terug te dringen. Men gaat ervan uit dat er wel degelijk een onbekend aantal locaties onder de radar blijft.

Ook het Nederlandse onderzoek geeft dit aan: 41 procent van de ondervraagden denkt dat drugscriminelen soms gebruik maken van agrarische bedrijfsgebouwen of -terreinen, 31 procent denkt zelfs dat dit veel gebeurt. Twee derde zegt dat dit zelfs in de eigen woonplaats of omliggende woonplaatsen wel eens gebeurd is. Als deze cijfers kloppen, dan zijn er inderdaad nog heel wat landbouwlocaties waar drugscriminelen aan het werk zijn maar die onder de radar blijven.

Het nut van anonieme meldpunten

De anonieme meldpunten in de provincies Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant hebben alleszins hun nut al bewezen. In Antwerpen ontvingen ze sinds december 2021 tot december 2023 710 meldingen (landbouw- en niet-landbouwgerelateerd) waarvan er dertig positief bleken. In Limburg, waar het meldpunt al het langste bestaat, gaat het van januari tot eind oktober 2023 om 528 meldingen waarvan er 44 leidden tot een positief eindresultaat. Dat kan gaan van het ontdekken van een cannabisplantage, grote hoeveelheden cash geld, drugs, soms in combinatie met een wapen, en de aanhouding van drugsdealers. Andere meldingen zijn nog in onderzoek.

In Vlaams-Brabant ging de website in mei van dit jaar online. Ze ontvingen er al 72 meldingen. Bij 47 werd verdere politionele actie ondernomen. Op de websites van de meldpunten kunnen burgers ook terecht voor tips, bijvoorbeeld over de manier waarop je zelf verdachte situaties en handelingen kan herkennen. De federale overheid bekijkt momenteel op welke manier deze meldpunten over alle provincies uitgebreid kunnen worden.

Loods te huur?

Bijna 20 procent van de Nederlandse respondenten werd zelf al eens benaderd door een persoon die hun bedrijfsgebouw of terrein wilde gebruiken en waarvan ze vermoedden dat dit druggerelateerd was. Sommigen spreken over tussenpersonen met dure wagens en strakke kapsels, niet de erfbetreders die je normaal op een landbouwbedrijf ziet. Het onderzoek stelde echter ook vast dat er dikwijls gewerkt wordt met reguliere tussenpersonen zoals leveranciers, transporteurs en vertegenwoordigers. Deze mensen hebben het netwerk en kennen de landbouwers, maar ze staan zelf ver af van de eigenlijke drugsactiviteiten. Ze polsen of een landbouwer gebouwen heeft die leeg staan en of hij interesse heeft om te verhuren. Pas indien de boer interesse laat blijken, wordt dit aan de echte huurder doorgegeven.

Een aanbieder van agrarisch vastgoed in België getuigt: “Vooraleer we een bezoek aan een hoeve doen, screenen we eerst onze kandidaat-kopers. Komen er vragen over de mogelijkheid om stallen te huren of een huurkoop van de stallen te doen, dan zeggen we dat dit niet kan. Daarna horen we ze meestal niet meer terug.”

Op de anonieme meldpunten van de provincies Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant vindt u ook meer info over de manier waarop u veilig uw pand kan verhuren en de zaken die u zelf kan screenen.

Actieve boeren weerbaarder voor drugsactiviteiten

Uit de ondervraging in Nederland blijkt ook dat actieve boeren op vitale land- en tuinbouwbedrijven een pak weerbaarder zijn, dan hun collega’s die aan het einde van hun carrière komen of die financiële problemen hebben. Een actieve landbouwer uit het onderzoek vertelt dat hij benaderd werd, de boot afhield en meteen 10.000 euro cash in de hand geboden werd. “Had ik die aangenomen, dan komen ze na een paar maanden terug als het geld op is. Dan zullen ze waarschijnlijk dreigen met terugbetalen als ik niet op hun voorstel inga. Dan heb je geen keus meer. Als je in de verleiding komt, geraak je er nooit meer vanaf.”

Maar het kan ook zijn dat de landbouwer in kwestie helemaal geen argwaan heeft. Een getuige die we interviewden, vertelt hoe een leegstaande loods via een makelaar verhuurd werd aan personen die er opslag en overslag van zakgoed deden. Er werd in het begin correct betaald. Het was enkel vreemd dat er altijd ’s nachts geladen werd. Toen de betalingen achterwege bleven en de landbouwer een melding deed, duurde het erg lang vooraleer de politie in actie kwam. Ondertussen waren de huurders met de noorderzon vertrokken. Achteraf bleek het inderdaad om drugstrafiek te gaan.

Onzekerheid in sector risico voor drugsproductie in landbouwgebied

Hoe moeilijker de landbouwsector het heeft en hoe meer boeren willen stoppen, des te kwetsbaarder ze worden voor aanlokkelijke voorstellen vanuit het drugsmilieu. Met de rechtsonzekerheid die er momenteel heerst, onder andere omwille van de stikstofcrisis, kan dit potentieel voor een grote toename van drugsproductie in het landbouwgebied zorgen.

Tekst: Hilde De Wachter
Beeld: Openbaar Ministerie