Net zoals in 2018 ging in 2019 op diergeneeskundig vlak in de Belgische varkenshouderij de meeste aandacht uit naar Afrikaanse varkenspest. Hopelijk zullen we er blijven in slagen om de commerciële varkensstapel vrij te houden van infectie.
Verder werden we in 2019 voor het eerst geconfronteerd met drie verschillende hittegolven die op veel varkensbedrijven hebben geleid tot sterfte, verminderde groei en tot verminderde vruchtbaarheid. Deze problematiek zal zich hoogstwaarschijnlijk blijven herhalen in de komende jaren waardoor passende preventieve en controlemaatregelen tegen hittestress nodig zijn.
Afrikaanse varkenspest
Na het vaststellen van infecties in België werden in de regio meteen maatregelen getroffen om verdere verspreiding van het virus bij everzwijnen te beperken. Er werden eveneens maatregelen genomen voor alle varkensbeslagen in België. Het feit dat er in de afgelopen 15 maanden geen infecties bij commerciële bedrijven zijn gebeurd, is niet vanzelfsprekend en duidt erop dat de aanpak effectief is. Het spreekt voor zich dat de situatie precair blijft. Hopelijk blijft de infectie beperkt tot everzwijnen en tot die regio. Er bestaat vooralsnog geen effectief vaccin hoewel er de laatste jaren zeer veel onderzoek werd naar verricht.
Hittestress
In de zomer van 2019 werden drie hittegolven geregistreerd, wat uitzonderlijk is. Van de 44 geregistreerde hittegolven sinds 1901, werden er 10 waargenomen tijdens het voorbije decennium. Varkens zijn in het bijzonder gevoelig voor hittestress omdat ze zeer weinig kunnen zweten, door de kleine long- en hartcapaciteit en omdat de mogelijkheden om af te koelen binnen moderne varkensbedrijven zeer beperkt zijn. Het jaarlijkse economische verlies voor de Vlaamse varkenssector kan op meer dan 16 miljoen euro geschat worden. Hittestress kwam in het verleden in Vlaanderen ook voor, maar de economische verliezen waren beperkt. Daarom is er een sterke vraag naar meer expertise, informatie over managementstrategieën en staltechnische aanpassingen die de problemen tijdens warme zomerdagen kunnen beperken of voorkomen.
Verantwoord antibioticumgebruik
Sedert februari 2017 zijn alle varkenshouders in België verplicht om hun antibioticagebruik te laten registreren. Hiervoor werd een nationaal data-collectiesysteem (DCS), ‘Sanitel-Med’, ontwikkeld. Door de verplichte registratie worden varkenshouders op de hoogte gebracht van het antibioticagebruik op hun bedrijf en gebenchmarkt. Voor het eerst in 2019 werden ook dierenartsen gebenchmarkt. Zo is de cirkel voor het opsporen van grootgebruikers én -verschaffers rond. Dankzij het data-collectiesysteem kunnen evoluties binnen de sector worden bekeken. Tussen 2017 en 2018 was er een daling van -8,3 procent mg antibiotica per kg biomassa. Omgezet in aantal behandeldagen op 100 (= BD100) resulteerde dit in een daling van de mediaanwaarde van -1,4 procent in vleesvarkens (BD100= 4,4 in 2018), een mediaanwaarde van -6 procent in gespeende biggen (BD100= 16,6 in 2018), -18 procent bij zuigende biggen (BD100= 1,8) en -3 procent in fokdieren (BD100= 0,3). De gunstige evolutie neemt niet weg dat er nog uitdagingen blijven, in het bijzonder voor het gebruik bij gespeende biggen en voor bedrijven met een algemeen hoog gebruik.
Zinkoxide
De Europese Commissie heeft in juni 2017 beslist om het therapeutisch gebruik van zinkoxide bij gespeende biggen te verbieden vanaf juni 2022. In België heeft de bevoegde minister in 2018 beslist, op basis van een breed-gedragen sectoradvies van AMCRA, om zinkoxide nog tot maximaal eind 2020 toe te laten. De vergunning van Gutal 1000 mg/g, het in België énige vergunde geneesmiddel voor diergeneeskundig gebruik op basis van zinkoxide, is op 18/09/2019 verlopen. Dit betekent dat er momenteel enkel nog stocks van zinkoxide tot eind 2020 gebruikt mogen worden.
Castratie van biggen
Momenteel buigt een werkgroep zich over de alternatieven voor onverdoofd castreren van biggen. Er wordt gepleit voor een aanpak waarbij verschillende alternatieven naast elkaar kunnen gebruikt worden. Intacte beren en vaccinatie tegen berengeur zijn alternatieven maar bieden op vandaag geen totaaloplossing voor de volledige Belgische varkenssector wegens diverse knelpunten zoals afzetmarkten, hoeveelheid berenvlees, karkassen met berengeur en berengeurdetectie. Verder onderzoek is nodig. Chirurgische castratie onder lokale verdoving wordt in de ons omliggende landen intensief onderzocht. In België bestaat er in tegenstelling tot Denemarken geen wettelijk kader voor lokale verdoving door een ‘opgeleid persoon’. Lokale verdoving kan door middel van een gel/spray, wat de voorkeur geniet van de werkgroep, of door middel van injectie. Geen van beiden zijn momenteel geregistreerd in België. De uitkomst van de registratieprocedure wordt in 2020 verwacht. Afhankelijk daarvan zal de vervolgaanpak bepaald worden.
Zoönosen
Op het vlak van de zoönosen zijn er geen grote veranderingen geweest in 2018. Salmonella blijft na Campylobacter de belangrijkste voedselpathogeen in Europa.
Andere zoönosen zoals Hepatitis E komen meer en meer voor. Het aantal Hepatitis E-gevallen bij de mens is met een factor 10 toegenomen tussen 2005 en 2015. De belangrijkste oorzaak is het consumeren van rauw of onvoldoende verhit varkensvlees of afgeleide bloedproducten.
Andere infectieziekten
België is porciene epidemische diarree (PED) niet aangifteplichtig, maar bij een uitbraak zijn een verhoogde waakzaamheid en een snelle detectie van cruciaal belang. Resultaten van monitoringprogramma’s wijzen erop dat het virus op verschillende bedrijven in Europa (inclusief België) voorkomt, gelukkig zonder de massale sterfte die het virus enkele jaren geleden in de VS veroorzaakte.
Talrijke endemische aandoeningen blijven zeer belangrijk. Ondanks het belang van streptokokken- en brachyspira-infecties voor de gezondheid, het antibioticumgebruik en de technische prestaties van de dieren, is er tot dusver nog geen effectief commercieel vaccin beschikbaar voor deze aandoeningen. Ook het belang van infecties met het porcien circovirus type 3 moet verder onderzocht worden.
Bron: naar Prof. dr. Dominiek Maes (UGent) in Varkensbedrijf editie België december 2019
